Preek over het 7e gebod ‘Gij zult geen overspel plegen.’
Gustave Moreau – Song of Songs (1893)
1. Praten over sek?
Seks. Daarover praten we niet veel. Hoogstens wat gniffelend als jongeren onder elkaar. Maar gewoon als ouders aan je kinderen vertellen hoe u uw seksualiteit beleeft, of daar als volwassenen onder elkaar over praten, dat doe je niet. Daar ligt een soort van taboe op. Zeker vroeger vonden ouders het al moeilijk genoeg hun kinderen seksuele voorlichting te geven, zodat sommige meisjes totaal niet wisten wat de bedoeling was van ‘de huwelijksnacht’.
Vanavond gaan we het er wel met elkaar over hebben. En ik wil u aanmoedigen dat ook thuis met elkaar te doen. Het is natuurlijk wel een kwetsbaar onderwerp, en ook erg privé. Het kan met allerlei pijnlijkheid omgeven zijn. Omdat je vrijgezel bent, en je het hier moeilijk mee hebt. Omdat je weduwe of weduwnaar bent en lichamelijke liefde al lang geleden. Of omdat je op dat vlak beschadigt bent van huis uit of in andere relaties. Omdat je nog aan het opgroeien bent en worstelt met je seksuele ontwikkeling, met je geaardheid misschien wel.
Wanneer we het met elkaar hebben over seksualiteit, dan kan dat allemaal boven komen. Moeten we dat allemaal wel willen oprakelen? Als we eerlijk en open naar elkaar willen zijn wel. Juist omdat het dingen zijn die ons werkelijk raken en voor vragen stellen, hebben we elkaar ook hierin nodig. Dat leren we allereerst in de Bijbel zelf, waarin ook in alle openheid gesproken wordt over seks. De gemeente van Korinthe heeft aan Paulus de eerlijke vraag gesteld: ‘Mag je als christenen nog wel seks hebben als man en vrouw, want er is op dat vlak zoveel vuiligheid! Moet je je niet bezig houden met bidden en bijbellezen?’ Dan schrijft Paulus terug in 1 Korinthe 7:3-5:
3 En een man moet zijn vrouw geven wat haar toekomt, evenals een vrouw haar man. 4 Een vrouw heeft niet zelf de zeggenschap over haar lichaam, maar haar man; en ook een man heeft niet zelf de zeggenschap over zijn lichaam, maar zijn vrouw. 5 Weiger elkaar de gemeenschap niet, of het moest zijn dat u er wederzijds mee instemt u enige tijd aan het gebed te wijden. Kom daarna echter weer samen; anders zal Satan uw gebrek aan zelfbeheersing gebruiken om u te verleiden.
Seksualiteit móet een plek hebben in het huwelijk, zegt Paulus hier. Hij treedt verder niet in detail, over hoe vaak je met elkaar naar bed moet, maar hij beveelt een zekere regelmaat toch wel aan. Het gaat er dus in de Bijbel over, en daarom moeten ook wij het erover hebben.
Maar belangrijker is misschien nog wel, dat we in de wereld enorm geconfronteerd worden met seks. Uit onderzoek blijkt dat 40% van de vrouwen en 80% van de mannen regelmatig porno kijkt op tv of internet. Een behoorlijk deel zelfs zo vaak dat je van seksverslaving kunt spreken. Dat gaat de kerk, en onze gemeente, echt niet voorbij. Ook hier in de kerk zitten mannen of vrouwen die hiermee worstelen of geworsteld hebben. Dat gebeurt allemaal voor een groot deel in het geheim. We weten het niet van elkaar, en willen ook niet dat anderen er achter komen.
Juist daarom moeten we er hier voor Gods aangezicht in de kerk wél over spreken. Want hier in de kerk is de plek om zonden te belijden. Om vrome maskers af te leggen. Om verlost te worden van verslaving. Seks mag daarom geen taboe zijn onder ons, maar we moeten elkaar daarin steunen. Want anders worden we meegezogen in de cultuur van onze tijd. We zien om ons heen hoe vrouwen aan de ene kant heel geëmancipeerd zijn, maar aan de andere kant in reclame, kleding en porno steeds meer neergezet worden als lustobject.
Dat is helaas bijna weer zo als in het Oude Testament 3000 jaar geleden. Wat wij kennen als het 7e gebod ‘Gij zult niet echtbreken [of, je kunt ook vertalen: geen overspel plegen].’ is oorspronkelijk gericht op de mannen. Het is een verbod voor een man: ‘Blijf met uw vingers van de vrouw van uw buurman af.’ In het OT werd de vrouw beschouwt als het ‘eigendom’ van de man. En van iemands ‘eigendom’ moet je afblijven. (In feite gaat dit gebod daarover, en niet over echtscheiding, zoals vaak gedacht wordt. ‘Echtbreuk’ is het inbreuk maken op het huwelijk van een ander.)
Ondertussen gebeurde het in die tijd dus wel. De vrouw was voor een man soms gewoon een manier om aan zijn seksuele trekken te komen, én zonen te baren natuurlijk. Soms krijg je in onze tijd dat idee weer, dat er totaal geen sprake is van een intieme relatie, maar dat seks er is om je eigen begeerten te bevredigen. Ook daarom moeten we het er vandaag over hebben in de kerk.
2. Seks en de kerk? (Hooglied 7:6-12)
Nu heeft de kerk op het gebied van seksualiteit geen goede reputatie. We kennen allemaal de seksschandalen die de afgelopen jaren openbaar zijn geworden. Hoe priesters en predikanten die een hoge moraal preekten, in de praktijk vrouwen en kinderen misbruikten. Laten we ervoor waken om onszelf beter voor te doen dan we zijn. Alles wat we in hoerenlopers en prostituees, losbandige jongeren en vreemdgaande volwassenen afkeuren, zit ook bij onszelf van binnen.
De kerk heeft hier in het verleden dan ook erg mee geworsteld. Seksualiteit leek vooral een bron van allerlei zonden en vuiligheid. De kerkvader Augustinus heeft ons een aantal prachtige boeken nagelaten vol wijsheid en godgeleerdheid, maar helaas is zijn erfenis op dit vlak velen tot schade geweest. Augustinus heeft voor zijn bekering namelijk een losbandig leven geleid. Met veel meisjes naar bed geweest, hartstikke bezopen orgies bijgewoond. Na zijn bekering kijkt hij daarop terug als: ‘een modderpoel van vleselijke begeerten’, ‘afgronden der lust’ en ‘helse zinnelijkheid’. Dit werd later het standpunt van de Rooms-katholieke kerk: Seks is een noodzakelijk kwaad om kinderen van te krijgen, maar doe het dan ook alleen daarvoor, en waag het niet ervan te genieten!
Jammer is dat. In de Reformatie hebben de Calvijn en Luther geprobeerd om terug te keren naar het Bijbels spreken over seks, maar dat is niet echt gelukt. In de Victoriaanse tijd zijn we alleen maar preutser geworden, en is seks taboe verklaard. Jammer is dat, want het is zoiets moois. Er is zelfs een heel bijbelboek aan gewijd: het Hooglied. Daar gaat het over de liefde tussen een jongen en een meisje. Over de lichamelijke aantrekkingskracht, over het genieten van elkaars lichaam, over de intimiteit. Seksualiteit is immers veel breder dan ‘geslachtsgemeenschap’ (alleen dat woord al!). Alles wat daaraan vooraf gaat, naar elkaar kijken, aanraken, strelen, zoenen, dat valt er allemaal onder. Zo komen we het tegen in alle openheid in Hooglied 7:6-12:
Hij: 6 Wat bent u mooi, wat bent u lieflijk, liefste, vol van genot! 7 De lengte van u is te vergelijken met een palmboom, uw borsten met druiventrossen. 8 Ik zei: Ik wil in de palmboom klimmen, zijn takken grijpen. […]
Zij: 10 Ik ben van mijn liefste en zijn begeerte gaat naar mij uit. 11 Kom, mijn liefste, laten wij naar buiten gaan, het veld in, […] Daar zal ik U mijn liefde geven.
Wij zouden niet zo snel onze geliefde vergelijken met een palmboom, daarin zie je Oud-oosterse poëzie. Maar ik denk dat we allemaal begrijpen wat hij bedoelt met ‘Ik wil in de palmboom klimmen, / zijn takken grijpen.’ En ook met wat zij bedoelt, als ze hem uitnodigt: We zoeken een plek in het veld waar niemand ons ziet: ‘Daar zal ik U mijn liefde geven’…
Ja, dat staat in de Bijbel! God vond blijkbaar dat dat er in moest. Misschien wel als tegenwicht tegen de verloedering van seksualiteit, het misbruik ervan.
In de Bijbel staat als een paal boven water dat we door God geschapen zijn als man en vrouw. Man en vrouw zijn voor elkaar geschapen. Om elkaar aantrekkelijk te vinden, maar ook lichamelijk zijn de geslachtsorganen prachtig gemaakt. Het is Zijn bedoeling geweest om seks te hebben, niet alleen om kinderen te krijgen, maar ook om van te genieten. Hoe verklaar je anders het heerlijke gevoel dat een orgasme bij man en vrouw teweegbrengen? Dat is verder nergens voor nodig.
Seks valt van oorsprong dus onder het góede van de schepping, het is een geschenk van God. Ja, er is van alles fout mee gegaan, anders hadden we het 7e gebod niet van de HEERE gekregen, ja, er gaat ook in onze tijd en cultuur van alles mee mis, maar tóch moeten we dit vooral blijven volhouden: Seks is niet kwaad, we kunnen er wel veel kwaad mee doen. Oorspronkelijk is seksualiteit goed.
Het is dus te weinig geweest dat de kerk áls het in het verleden in de kerk over seks ging, dat vooral ging over de regels, over wat er allemaal níet mocht. Je merkt dat de catechismus op dit punt nog helemaal uit die tijd stamt. De waarschuwende toon is natuurlijk terecht, maar het weglaten van de mooie kant, heeft veel kwaad gedaan.
3. De liefde vieren
Laten we vandaag de positieve kant dus maar even extra benadrukken. Ik hoop dat u en jij ook zo naar kunnen kijken. Dat we hier in de kerk even vergeten welke beelden er door de media op ons netvlies gebrand zijn. En er stil bij stil: Hoe heeft God het eigenlijk bedoeld? Wat had Hij voor ogen toen Hij ons schiep als mannen en vrouwen? Hij kan namelijk ook andere dingen bedenken. In het dierenrijk zie je daar voorbeelden van. Bij bepaalde soorten slangen kunnen de vrouwtjes zichzelf bevruchten en is een mannetje overbodig. Bij veel vissen legt het vrouwtje eitjes en het mannetje sproeit zijn sperma eroverheen, zonder dat man en vrouw contact hebben. Bacteriën die delen zichzelf gewoon in tweeën en kennen geen geslachten, net als de meeste planten.
Wat is het doel van seksualiteit? Dat kunnen we afleiden uit de woorden van Paulus in Romeinen 5:28-31:
28 Zo moeten de mannen hun eigen vrouwen liefhebben als hun eigen lichamen. Wie zijn eigen vrouw liefheeft, heeft zichzelf lief. 29 Want niemand heeft ooit zijn eigen vlees gehaat, maar hij voedt en koestert het, zoals ook de Heere de gemeente. 30 Want wij zijn leden van Zijn lichaam, van Zijn vlees en van Zijn gebeente. 31 Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich aan zijn vrouw hechten, en die twee zullen tot één vlees zijn.
‘Die twee zullen tot één vlees zijn’. Die woorden citeert Paulus uit Genesis 2. Dat is de doorgaande lijn in de Bijbel: de éénwording in de geslachtsgemeenschap is de kern. De man zit letterlijk in de vrouw, en zo zit je aan elkaar vast als het ware. Maar de Bijbel zegt dat dat niet alleen maar voor dat moment is, maar dat seksualiteit ook een onlosmakelijke band schept. Vanaf het moment dat je seks hebt mét elkaar, hoor je bij elkaar als man en vrouw.
En dat komt omdat in de Bijbel seksualiteit niet gezien wordt als iets van het lichaam alleen, als iets dat je alleen van de buitenkant raakt. Nee, de lichamelijke eenwording gaat als het goed is gepaard met een geestelijke eenwording. Een intieme beleving van ‘samen’ te zijn. Voor elkaar bedoeld te zijn, bij elkaar te horen voor altijd. De liefde te vieren.
In de beleving daarvan zijn vrouwen vaak sterker als mannen. Dat is een verschil. Voor mannen kan seks echt iets van het lichamelijke blijven, terwijl vrouwen vaak sterker de behoefte hebben aan intimiteit, voorspel en naspel. Maar daar hebben ze dan ook helemaal gelijk in, want dat ís de wezenlijke kern. Intiemer en dichter bij elkaar dan bij geslachtsgemeenschap kun je niet worden of komen.
Paulus benadrukt daarbij dat je op dat moment dus ook niet alleen met jezelf en je eigen genot bezig kunt zijn, maar vooral gericht bent op de ander. ‘De mannen moeten hun eigen vrouwen liefhebben als hun eigen lichamen.’ Dat mag je heel letterlijk nemen. Juist in seksualiteit kom je als mens geheel tot je recht in de relatie van liefde tot de ander. Het gaat om die liefde, het vieren van die liefde samen! Niet meer gericht op je eigen geluk, maar op die ander die God jou gegeven heeft. Heel concreet betekent dat dat je regelmatig binnen het huwelijk ook je seksleven moet bespreken met elkaar. Wat je man of vrouw prettig vindt, dat moet je van elkaar weten.
(Tussen twee haakjes, ik denk dat zelfbevrediging/masturbatie daarom ook niet zo’n goed idee is. Als puber heb ik er wel mee geworsteld of dat nou een zonde was of niet. Dat denk ik niet. Maar je blijft wel met een leeg gevoel achter, omdat seks en het genot daarvan daarin niet tot zijn recht komt, dat komt het alleen binnen die relatie tussen man en vrouw.
En daarom zeggen we in de kerk ook dat geslachtsgemeenschap binnen het huwelijk hoort. Niet om het daarmee te beperken, want als je getrouwd bent, mag je zo vaak met elkaar naar bed als je wilt, maar om het dat veilige kader te bieden van trouw tot de dood jullie scheidt. Dat veilige kader dat je nodig hebt om je wensen en verlangens open te kunnen leggen, de complete gerichtheid op de ander die het vraagt, en de onlosmakelijke band die het schept.)
4. Tempel van de heilige Geest
Tot zover is dit stuk onderwijs vanuit de Bijbel nog niet specifiek christelijk. Voor alle mensen is het goed er op zo’n manier mee om te gaan. Daarom doen we nog even een stap verder. In het Nieuwe Testament horen we namelijk dat je lichaam niet zomaar alleen materie is, buitenkant, waarmee ieder zélf moet weten wat hij/zij ermee doet. Als christen ben je niet allereerst man of vrouw, maar allereerst christen, dat wil zeggen: ‘verbonden met Christus’, één met Christus. Die gedachte van Paulus lezen we in 1 Korinthe 6:16-20 (blijkbaar waren ze in de gemeente van Korinthe heel nieuwsgierig naar seks, het was dan ook een voluit Griekse stad, waarin allerlei vormen van seks en overspel een ruime plek hadden):
16 Of weet u niet dat wie zich met een hoer verenigt, één lichaam met haar is? Want die twee, zegt Hij, zullen tot één vlees zijn. 17 Wie zich echter met de Heere verenigt, is één geest met Hem. 18 Vlucht weg van de hoererij. Elke zonde die een mens doet, blijft buiten het lichaam, maar wie hoererij bedrijft, zondigt tegen zijn eigen lichaam. 19 Of weet u niet, dat uw lichaam een tempel is van de Heilige Geest, Die in u is en Die u van God hebt ontvangen, en dat u niet van uzelf bent? 20 U bent immers duur gekocht. Verheerlijk daarom God in uw lichaam en in uw geest, die van God zijn.
Als achtergrond moet je weten dat Korinthe bekend stond om de vele tempelprostituees, die dienst deden in de tempel van Venus, Afrodite in het Grieks, de godin van de liefde. Het was een vorm van een offer, om daar in die tempel met een ‘priesteres’, oftewel: tempelprostituee, zogenaamd de ‘liefde te bedrijven’. Paulus stelt daarom heel scherp tegenover elkaar: je dient ‘de godin van de liefde’ of je dient Christus. Een zonde op het gebied van seks blijft namelijk niet aan de buitenkant, maar heeft met je hele wezen en toewijding te maken. Als mens hoor je volledig toegewijd te zijn aan God, met ziel, geest én lichaam.
Daaruit komt dat prachtige beeld van de mens naar voren: U, jij, bent als christen, ‘tempel van de heilige Geest’. En de tempel van God in Jeruzalem, die moest absoluut rein en heilig blijven, daar mocht geen smetje op komen, want God woonde daar. Ontheiliging van het heiligdom was zo’n beetje de grootste zonde denkbaar. Zo, zegt Paulus woont de heilige Geest in ons, als in een tempel. Dat mag je best letterlijk nemen. En daarom is een zonde op seksueel gebied zo erg. Je doet daarmee niet alleen die ander iets aan, of jezelf, maar God is daarbij ook betrokken. Je bent niet alleen als je met een hoer in bed ligt, je neemt de heilige Geest van Christus erin mee. Je verontreinigt de HEERE ermee! Dan begrijpt u denk ik ook waarom de toon van de catechismus zo fel is: ‘alle onkuisheid is door God vervloekt’ en ‘wij moeten die hartgrondig haten’.
Seksualiteit heeft met je mens-zijn te maken, met je wezen, dat gaat heel diep. Wij zijn als man en vrouw geschapen naar Gods beeld, en reflecteren als het goed is in de onderlinge liefde, in het bedrijven van de liefde in de geslachtsgemeenschap als het goed is iets van de zelfopofferende en onvoorwaardelijke liefde van Jezus Christus.
Vandaar dat Paulus ook kan zeggen: ‘Verheerlijk God in uw lichaam’, ook in de seksualiteit dus. Wanneer wij rein en heilig met ons lichaam omgaan, dan kan God in ons wonen, dan komt ons lichaam tot het doel waarvoor het door God gemaakt is. Bedenk bij alles wat je ziet of doet op dit gebied: Ik ben een tempel van de heilige Geest. Breng ik iets van Zijn liefde over in mijn lichamelijk contact met die ander? Want dat is de positieve kant ervan.
5. Geniet met mate
Nu moeten we over seksualiteit ook niet al te bijzonder doen. Ja, het is een geschenk van God, ja, het is iets moois. Maar we moeten niet overdrijven. Zeker zoals er tegenwoordig mee om gegaan wordt, kan seks ook iets dierlijks krijgen, dat je je aandriften en seksuele verlangens maar de vrije loop moet laten. Vrije seks, zoals dieren dat kennen. Dat ongebreidelde, onbegrensde, daar waarschuwt de Bijbel ons voor. Want meestal als wij ons laten mee slepen door onze begeerten en driften, dan betekent dat niet veel goeds. God vraagt van ons een stuk zelfbeheersing en matigheid. Zo zegt Paulus in 1 Thessalonicenzen 4:3-5:
3 Want dit is de wil van God: uw heiliging, dat u uzelf onthoudt van de ontucht, 4 en dat ieder van u zijn lichaam weet te bezitten in heiliging en eerbaarheid, 5 en niet in hartstochtelijke begeerte, zoals de heidenen, die God niet kennen.
Zoals voor al het goede geldt, geldt ook voor seksualiteit: Geniet met mate. Het moet binnen de grenzen van heiligheid en eerbaarheid blijven. Het mag niet zomaar het achternalopen van je hormonen zijn. Zoals ik van jongeren hoor die tóch voor het huwelijk met elkaar naar bed gaan: ‘We wilden in principe wel wachten tot het huwelijk, maar we knuffelden en zoenden, en van het één kwam het ander…’. Ja, dan toon je dus geen zelfbeheersing, terwijl dát juist belangrijk is om te leren in je verkeringstijd, want je moet jezelf kunnen beheersen ín je huwelijk ten opzichte van je man of vrouw, als die niet in de stemming is, maar ook ten opzichte van ándere mannen en vrouwen, die dan verboden gebied zijn. Je mag jezelf niet zomaar laten gaan, daar komt ellende van.
En we moeten ook niet overdrijven over hóe belangrijk seks is. In films, muziek en andere media lijkt het alsof de liefde helemaal daarom draait, alsof je als mens niet zonder kunt, alsof dat het allerheerlijkste is wat op aarde te krijgen valt, maar dat is onzin. Seksualiteit is móói, maar het is niet alles. Je kunt heel goed mens zijn zónder seks. Als vrijgezel mis je wel dat mooie, en dat is best moeilijk, maar Paulus, zelf vrijgezel, doet er niet moeilijk over. Hij zegt dat hij daardoor des temeer tijd heeft om zich te wijden aan God. In het licht van Zijn Koninkrijk, schrijft hij, gaat het niet meer over jood of heiden, slaaf of vrije, man of vrouw. Uw uiteindelijke bestemming loopt u niet mis als u alleen bent, want die vindt u in God, in Zijn Koninkrijk. En dat geldt als het goed is voor ons allemaal. Het allerheerlijkste op aarde is de vreugde die wij vinden in hemelse Vader, in Jezus Christus, in de heilige Geest.
Ons levensdoel is niet om onze lichamelijke begeerte te bevredigen in seksualiteit, maar ons levensdoel is om voor God rein, zuiver en heilig te leven, zoals de catechismus terecht opmerkt. Dus niet: Geef seks alle ruimte! Maar: geniet met mate, geniet van je eigen man of vrouw.
Daarom hebben we als christenen de opdracht om anderen niet te verleiden met onze kleding. Nu de zomer weer aanbreekt: vrouwen, let daarop. Wij mannen vinden het moeilijk om onze ogen van lage decollete’s, bikini’s en korte rokjes af te houden. Weet wat je doet als je kleding koopt en draagt. Van ons mannen vraagt dat net zo goed zelfbeheersing. Je kunt niet altijd voorkomen wat je ziet. Een uitspraak die daarbij past: ‘Je kunt niet voorkomen dat er een vogel op je hoofd land, wél dat hij daar een nest gaat bouwen.’ U begrijpt wel. Wees ook kritisch naar wat je kijkt op tv of film. Al is het geen porno, maar gewoon een soap of een romantische film: is die seksscène echt nodig? Wil je die nou echt zien? Of hebben ze die er in gestopt om kijkers te trekken, om jou te prikkelen? En wil je dat wel? Wees daarin radicaal, hoe moeilijk dat ook is, maar bewaar jezelf rein, ingetogen, zuiver, heilig.
Je leeft niet voor jezelf, je eigen genot, maar voor God. Houd dat altijd in het oog, zeker als het gaat om seksualiteit. Het is de gave van God de Vader in de schepping, bedoeld om de liefde en eenheid tussen man en vrouw in het huwelijk te vieren. Geniet ervan, maar met mate. Uiteindelijk draait het leven om Jezus Christus alleen en ben je tempel van de heilige Geest.
Amen
Lees, geniet en geloof 